یکی از چشم نواز ترین و زیباترین دست ساختههای با ارزش بشر که از دیرباز تا کنون مورد توجه جهانیان قرارگرفتهاست ریتون است، دهخدا در لغتنامه خود تکوک را مترادف ریتون بیان کردهاست. ریتون غالبا جامیست بلند که انتهای آن به یک حیوان ختم میشود که معمولا این حیوان با جغرافیای منطقه ارتباط داشت و شیر، گوزن، ببر، گاو، آهو، اسب و بزوحشی از جانوران رایج بود و برخی از هنرمندان هم با خلاقیت خود جانوران تلفیقی جالبی خلق میکردند.
سابقهی این نوع جامها حدود ۶ هزارسال قبل بازمیگردد نقطه اوج این هنر دوران هخامنش بود و تادوران اشکانی و ساسانی نیز ادامه داشت و با حرام شمردن شراب استفاده از این جام منسوخ و رو به فراموشی رفت.
جنس ریتون با طبقهی استفاده کننده آن ارتباط داشت جامهای طلایی و نقرهای در اختیار طبقه مرفه و ثروتمند، و سفالها متعلق به طبقات پایینتر جامعه بود. در شمال غرب ايران، نزديک مرز ترکيه درکنار شهر ماکو، ريتون زيبايي به شکل اسب از جنس سفال کشف شد که متعلق به سده ۸ پیش از میلاد است، اين جام از گل زرد رنگ مایل به قهوهای بسيار ظريف ساخته شده و رویه آن کاملا صاف و لعابی است. اين ظرف در مراسمات مذهبی بهکار ميرفته و دهانهی آن روي پشت حيوان قرار دارد و سوراخی روی سینه قرار دارد که مایع داخل ظرف بیرون میآمد. بلندی دهانهی پشت اسب از سر اسب، سبب ایجاد تعادل و ایستایی بصری شدهاست و همچنین اندام فربه و پاهای خیلی کوتاه و سر کوچک اسب این تکوک را از بقیه آثار مشابه متمایز کردهاست روی بدن حیوان لکههای قرمزی قراردارد و در فاصله آن لکهها خطوط موازی سیاهی نقش شده و نمایانگر عضلات است.
این اسب از انواع اسبهای درهی آلپ است که در این منطقه تربیت میشده و از نظر نیرو و مقاومت شهرت زیادی داشته و به شکل اغراقگونهای ساخته شده است و این اندام حجیم فضای بیشتری برای نقاشی روی آن فراهم کردهاست، در این ظرف از رنگ قرمز بیشتر استفاده شده و رنگ سیاه برای برجسته کردن خطوط استفاده شدهاست در طرفین گردن دو نشانه به شکل گل زنبق دیده میشود، اين نشانه يا داغیست که صاحبان اسبها درميان اقوام صحراگرد برای متمايز شدن حيوان روی گردن آن ميگذاشتند همچنین زنبق نماد جشن اَمُردادگان است اَمُرداد نماد سرزندگی، نو زیستی و جوانی همیشگی است؛ این ریتون هم در مراسم آیینی مورد استفاده بوده و نماد جاودانگی بودهاست.
چشم و کاکل این اسب برجسته است و اين کاکل از ويژگی های اسبهای ايرانی است.
جل يا نمدي که پشت اسب انداخته شده در دوران هخامنشی رواج پیدا میکند و چنين به نظر میرسد که تقلیدی از چرم يا نمد تزيين شده باشد. در هنر ماد و قبل از آن، قالي پشت اسب زمينهای برای هنرنمایی و نقش اندازی هنرمندان آن دوره میشود.
اين جل به دو قسمت تقسيم شده و نقش هر دو قسمت آن مربوط به شکار است در این نقش اسبی در پیش گوزنی میتازد و پرندگانی نیز در میان گلها در حال پرواز هستند.این ابریق سفالی زیبا هماکنون در موزه ایران باستان نگهداری میشود.
این تکوک از جنس سرامیک است و با تکنیک نقاشی زیر لعابی با بافت ترک دار در طول 21 و عرض 7 با ارتفاغ 16سانتی متر و پخته شده در دمای 1059 درجه هنرِ، هنرمندان دستان سرامیک است.
نویسنده : شادی شعبانی
مشخصات | |
طول *عرض * ارتفاع (سانتی متر) | 21*7*16 |
محصولات مرتبط
برچسب ها: ریتون, ریتون سفالی, تکوک, جام, ساغر, ماکو, ریتون جانوری, سفال, ریتون ماکو, ریتون اسب, تکوک اسب, جام اسب, هخامنش, مجسمه اسب, دستان سرامیک, ریتون نقره ای, ریتون طلایی, ساسانیان, اشکانی, باستانی, ریتون باستانی, سفال, فیروزه ای