ریتون نام باستانی ساغر یا جام است، این واژه یونانی بوده، ری به معنی بلند و دراز و تون به معنی جا و محل؛ و ریتون به معنی جای محدود و بلند است.

سابقه هنر ریتون‌سازی به هزاره ۴ قبل از میلاد برمیگردد. این هنر در‌ دوران هخامنش به اوج خود رسید و ریتون‌های آن دوره از نظر تزئین، زیبایی و جامی که به صورت عمودی روی گردن حیوان قرار داده می‌شد از نمونه‌های پیشین خود زیباتر‌و کامل‌تر بودند. در آيين زرتشت نوشيدنی‌های مستی‌آور مورد نکوهش بوده و در مراسمات مذهبی ريتون‌ها بيشتر به صورت گلابدان به کار می‌رفته و با توجه به سر باز و گشاد بودن دهانه ريتون، با ريختن عطر در آن و نصب آن در فضای خالی اتاق‌ها و تالارهای معابد فضای موجود را معطر و روحانی می‌کردند. همچنین در اندیشه ایرانیان اسب ویژگی اهورایی داشته و از جایگاه والایی برخوردار بوده‌است و ظرف‌های ساخته شده به شکل اسب معنای نمادین، مذهبی و اسطوره‌ای داشته‌.

 ریتون طلایی اسب که متعلق به دوران هخامنش است از ارمنستان بدست آمده‌، فرم خمیده‌ سر اسب با يال بلند و پاهاي عضلاني، زين و يراق و ابروان برجسته با دهان و چشمانی باز حالت زنده‌نمایی به این اثر داده‌است، یال‌های اسب که به صورت رشته رشته و موازی هم است قسمت ميانی ريتون را از بقيه جاها متمايز کرده است.

و حالت نشستن اسب روی پاهای جمع شده به داخل، و نگاه رو به پايين اسب گویی احترام حيوان را نشان می‌دهد که با کاربرد آن در مراسمات مذهبی و آیینی بسیار تطابق دارد.

مجسمه ریتون طلایی اسب توسط هنرمندان دستان سرامیک از جنس سفال در ارتفاع 25 و 7 عرض با طول 30 سانتی متر  و در دمای ۸۵۰ درجه پخت و لعاب فیروزه ای در دمای ۹۵۰ درجه بازسازی شده است.

نویسنده: شادی شعبانی